„Listy do Gestapo” – Maria Paszyńska (recenzja przedpremierowa)

listy do gestapo recenzja

Janów Lubelski, 30.09.2022 r.

Szanowna Mario Paszyńska!

               Znamy się nie od dzisiaj, znamy nie tylko lekturowo. Spokojnie mogłabym zacząć ten list epitetem „droga” lub „kochana”, wiem, że nie miałabyś nic przeciwko. A jednak po przeczytaniu listów Zuzanny nie potrafię inaczej. Takim pisarkom jak Ty należy się ogromny szacunek. Takim kobietom jak Ty należy się ogromny szacunek. Jesteś wyjątkowym człowiekiem, który pisze wyjątkowe książki.

               Znamy się nie od dzisiaj. Nasze drogi skrzyżowały się kilka lat temu na Stadionie Narodowym. Przekazywałam pozdrowienia od Mamy, „nasza” Ewelina – rzeszowska łączniczka – zrobiła nam pamiątkowe zdjęcie. Na kolejnych Targach Książki spotkałyśmy się przelotnie. Wszystko zmieniło się, takie mam wrażenie, w zeszłym roku. Przyjechałaś do Rzeszowa, miasta, z którego Ewelina wyjechała do stolicy i stała się jeszcze bardziej Twoja. Z pasją – jak zawsze – odpowiadałaś na pytania w bibliotece. Z pasją – jak zawsze – konsumowałaś ze mną pizzę i coś pysznego w szklance. Rozmowom nie było końca, były zapowiedzią kolejnego spotkania.

               Kilka tygodni później ugościłaś mnie w swoim domu. Przyjęłaś mnie, jakby to był kolejny wspólny obiad, jakbym miała u Ciebie swoją filiżankę. Czułam się tak dobrze, tak ciepło. A jednocześnie wyjątkowo. Roztaczasz wokół siebie wyjątkową aurę, Mario. Jesteś pełną ciepła gospodynią. Mistrzynią języka kulinarnej miłości. Rozpieściłaś moje podniebienie tureckimi przysmakami, pakując zapasy na podróż i rzeszowskie, jesienne dni. Z uśmiechem patrzyłam na więzi łączące Cię z mężem i dziećmi, Waszą miłość, troskę, bezpieczeństwo, jakim się wzajemnie obdarzacie. Kiedy oni pojawiali się na horyzoncie, znikał cały świat.

               Z zachwytem chłonęłam Twoje słowa w naszych dyskusjach – o literaturze, o aktualnościach społecznych, o kulturze. Masz ogromną wiedzę. Masz w sobie ogromną pokorę i własne zdanie wyrażasz tak, by nikogo nie urazić, by nie pokazać wyższości, bo jej w Tobie nie ma. Masz w sobie ogromny szacunek do człowieka i do słowa…

Słowa mają potężną moc, o wiele potężniejszą, niż się wydaje. Mogą dawać życie i zabijać jak ostrze noża.

„Listy do Gestapo”

               To cytat z Twojej najnowszej powieści, „Listy do Gestapo”. Właśnie skończyłam lekturę. Właśnie skończyłam dawkować sobie Twoje słowa. Niczym kompozytorka zapisałaś je na wielolinii książkowych stronic, by podarować nam wspaniałą literacką melodię. Słowa, które zostały zaklęte w listach Zuzanny. Kobiety silnej jak stal. Kobiety delikatnej jak kwiat. Kobiety, która rozkwitała i umierała. Wielokrotnie. Z bliskimi. Z miastem. Z własnym sumieniem.

Ojciec powiedział mi kiedyś, że każdemu człowiekowi  przeznaczona jest jakaś melodia.

– Na świecie jest ich tak dużo. Skąd będę wiedziała, która jest moja? – dopytywałam, ale on tylko uśmiechnął się tajemniczo.

– Będziesz wiedziała – odparł po prostu. – Każdy rozpozna tę melodię. Gdy ją usłyszysz, po prostu to poczujesz. Ta muzyka już w tobie jest. Od zawsze.

Miał rację: od razu ją rozpoznałam.

„Listy do Gestapo”

               „Listy do Gestapo” mają formę listów. Nie mogłam więc inaczej podzielić się z Tobą, Mario, i czytelnikami mojego bloga refleksjami po ich lekturze. To było bardzo prywatne, intymne wręcz. Przecież korespondencja powinna trafiać tylko do rąk adresata. Do jego oczu, do jego serca, do jego duszy. Ty podzieliłaś się korespondencją Zuzanny do Tadeusza z innymi, z nami, Twoimi Przyjaciółmi po drugiej stronie kartek. Opowiedziałaś historię, która mogła wydarzyć się naprawdę. Historię miłości i zdrady. Historię pożądania i braku zaufania. Historię beztroskiego lata i piekła wojny.

               O czym jest ta powieść? O kobiecie. O jej wyborach – codziennych i tych, które zaważyły na przyszłości wielu ludzi. O pierwszych spotkaniach, stąd moje powroty do naszych pierwszych rozmów, kolacji, obiadów. O muzyce, która grała w jej duszy. Raz ta muzyka była kojąca. Raz pełna młodzieńczej skoczności. Raz przepełniona miłością. Raz mroczna wręcz. To powieść o miłości – do mężczyzny, do rodziców, do córki. To powieść o nienawiści – do mężczyzny, do kobiety, do osoby, którą widzi się w lustrze i dnie szklanki wypełnionej alkoholem. To powieść o mieście, które upada i podnosi się – dosłownie – z gruzów.

               Gdzie pojawia się miłość, tam blisko do nienawiści. Gdzie do pokoju wchodzi zazdrość, za nią czai się zdrada. Skumulowałaś, Mario, te wartości, uczucia, emocje w sercu Zuzanny. W jej domu. W jej życiu. W życiu jej córki, która dopiero się dowie. I podejmie decyzję. I wybierze – miłość, nienawiść. Wybaczenie lub potępienie.

               Dziękuję Ci, Mario, za tę kompozycję. Za wzruszenia, których mi dostarczała. Za strach, który pojawiał się w moim sercu. Za lekcję historii, bo przecież cenisz sobie prawdę i gromadziłaś materiały źródłowe. Potem tylko czekałaś na TEN moment. I się doczekałaś. Słowa zaczęły się kreślić w Twoim sercu. Melodia, nuta po nucie, zapisywała pięciolinię Twojej duszy. Napisałaś listy i wysłałaś je do nas.

Dziękuję.

Z miłością,
Paulina Molicka


Maria Paszyńska, Listy do Gestapo, Wydawnictwo Książnica 2022.
Premiera: 12 października

Tekst powstał we współpracy reklamowej z Wydawnictwem Książnica.