79. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego – subiektywny przegląd lektur

1 sierpnia 1944 roku wybuchło Powstanie Warszawskie. W tym roku obchodzimy 79. rocznicę tego wydarzenia. O Powstaniu napisano już wiele – powstały reportaże, wydano pamiętniki, wspomnienia, w zrywie brały udział bohaterowie powieści obyczajowych… Po które tytuły, moim zdaniem, warto sięgnąć? Oto lista!

Norman Davies, Powstanie’44, Wydawnictwo Znak 2014.

Wnikliwe studium historyczne, próba znalezienia odpowiedzi na nurtujące wciąż pytania dotyczące szans Powstańców i postawy aliantów.

Anna Herbich, Dziewczyny z powstania, Wydawnictwo Znak 2014.

Pierwsza taka książka. Pierwsza publikacja, w które głos oddano kobietom – cichym bohaterkom tamtych dni. Łączniczkom, sanitariuszkom, ale i matkom, żonom, po prostu mieszkankom Warszawy.

Magda Łucyan, Powstańcy. Ostatni świadkowie walczącej Warszawy, Wydawnictwo Znak 2019.

Dziewięcioro Bohaterów. Dziewięć wspomnień. Dziewięć lekcji historii. Dziewięć przesłań dla tych, którzy zostaną i będą pielęgnować pamięć o Powstaniu.

Agata Puścikowska, Siostry z powstania. Nieznane historie kobiet walczących o Warszawę, Wydawnictwo Znak 2020.

Sanitariuszki, zastępcze mamy, źródła duchowego wsparcia. Zakonnice, które brały udział w Powstaniu Warszawskim. Książka zawiera portrety bohaterek, ale zarazem kobiet z krwi i kości.

Jarosław Wróblewski, Gryf. Pałacyk Michla, Żytnia, Wola, Wydawnictwo Fonda 2017.

Janusz Brochwicz-Lewiński ps. „Gryf”. Żołnierz, Powstaniec, oficer wywiadu brytyjskiego. Służył w gwardii przybocznej królowej  Elżbiety II i jej rodziny. Publikacja bogata jest w ilustracje, archiwalne zdjęcia, szkice, skany dokumentów i rękopisów, wspomnienia Bohatera i bliskich mu osób. To opowieść nie tylko o Brochwiczu-Lewińskim. To hołd dla całego Jego pokolenia, które było gotowe poświęcić życie dla wolności Ojczyzny.

Marcin Ciszewski, Powstanie Warszawskie. Wędrówka po walczącym mieście, Wydawnictwo Warbook 2016.

Książka inspirowana filmem – dramatem wojennym non-fiction. Jako pierwszy na świecie film fabularny został w całości zmontowany z materiałów dokumentalnych – fragmentów powstańczych kronik nagrywanych przez operatorów Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Seanse w 1944 roku organizowano w kinie „Palladium”. Sukces stał się dla twórców projektu inspiracją  do dalszych działań. Muzeum Powstania Warszawskiego zwróciło się do Marcina Ciszewskiego z prośbą o zbeletryzowanie filmu. Pisarz przekuł poruszające powstańcze kroniki w fascynującą książkę.


Powieści z wątkiem Powstania Warszawskiego

Magdalena Majcher, W cieniu tamtych dni, Wydawnictwo Pascal 2018.

Powieść o Powstaniu. O bolesnej karcie naszej historii. O heroizmie młodych ludzi. O miłości do kraju, honorze i gotowości do największych poświęceń. To historia dni, które położyły się cieniem na kolejnych dekadach i pokoleniach. Na kanwie historycznych wydarzeń Magdalena Majcher stworzyła prawdziwą perełkę.  Zabrała czytelnika w niezwykłą podróż, oddając głos jednej z bohaterek – uczestniczce Powstania.

Katarzyna Droga, Doktor Irka. Wojna, miłość i medycyna, Wydawnictwo Znak 2020.

Powieść oparta na faktach, inspirowana prawdziwą historią, pamiętnikami doktor Ireny Ćwiertni-Sitowskiej. W rozdziałach poświęconych Powstaniu Katarzyna Droga przedstawia nie tylko losy młodej studentki i (beznadziejną) sytuację służb medycznych w sierpniu i wrześniu 1944 roku. Pochyla się także nad sytuacją powstańców i cywilów. Opisuje walki, dramatyczne wędrówki kanałami. Zagląda do piwnic, w których w strachu przed zemstą Niemców chowają się mieszkańcy domów. Zabiera czytelników na Wolę, a na koniec z oddali każe obserwować konające miasto – Warszawę, która płonie. Warszawę, która krzyczy z bólu, bezsilności. Warszawę, która zmienia się w gruz. Warszawę, która kamieniami osłania ciała swoich mieszkańców.

Jarosław Sokół, Czas honoru. Pożegnanie z Warszawą, Wydawnictwo Zwierciadło 2014.

Ostatnia część trylogii znanej nie tylko widzom serialu. Przedstawia przygotowania do Powstania i pierwsze chwile walk. Jest symbolicznym pożegnaniem z miastem – dla bohaterów i dla czytelników cyklu.

Paulina Molicka, Księgarenka na Miłosnej, Wydawnictwo Dragon 2023.

Motyw Powstania Warszawskiego pojawia się również w mojej debiutanckiej powieści. Zryw w stolicy na zawsze zmienił życie Anieli i Władysława…